Wiatraki 500 metrów od domu – zasady lokalizowania elektrowni wiatrowych

W grudniu 2024 roku zakończyły się konsultacje projektu nowelizacji ustawy o elektrowniach wiatrowych. Proponowane nowe przepisy łagodzą zasady lokalizowania turbin – zwiększają potencjalny obszar inwestycyjny na lądzie aż o 44%¹. Projekt przewiduje też wsparcie dla wytwórców biometanu. Co planowane regulacje oznaczają dla inwestorów? Jak mogą się wkrótce zmienić procedury administracyjne? Wyjaśniamy!

Projekt nowelizacji ustawy o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych (UD89)

W grudniu 2024 roku zakończył się etap konsultacji projektu nowelizacji ustawy o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych oraz niektórych innych ustaw (numer projektu: UD89). Projekt czekają jeszcze prace w Sejmie, ale należy się liczyć z tym, że opiniowane kluczowe założenia zyskają wystarczające poparcie. Wówczas budowa elektrowni wiatrowych stanie się prostsza i szybsza. Planujący inwestycje w OZE powinni więc uwzględnić w swoich projektach potencjalne wejście w życie nowych przepisów.

Wiatraki tylko 500 metrów od zabudowań mieszkalnych

Projekt ww. ustawy (UD89) zupełnie znosi tzw. zasadę 10H, czyli odległości wynoszącej dziesięciokrotność wysokości turbiny. Zmniejsza również minimalną ustawową odległość wiatraka od zabudowy mieszkalnej do 500 m (obecnie 700 m). Według autorów projektu złagodzenie zasad lokalizacji turbin uwolni pod inwestycje ponad 30 tysięcy mkw lądu (wzrost o 44%). Przełoży się to na produkcję 10 GW energii z wiatru do 2030 roku. Dzięki wzrostowi udziału OZE w miksie energetycznym powstać ma także 30 tysięcy nowych miejsc pracy².

Pomimo licznych sprzeciwów wnioskodawca (Ministerstwo Klimatu i Środowiska) podtrzymał w projekcie minimalną odległość wiatraka wynoszącą 500 m od zabudowy mieszkalnej. Jeśli ustawa wejdzie w życie, to inwestor nie postawi turbiny bliżej budynków. Wciąż jednak rada gminy lub RDOŚ będą mogły narzucić większą wartość w MPZP czy podczas wydawania decyzji środowiskowej.

Podstawą ustalania lokalizacji miałyby zatem pozostać prognozy oddziaływania na środowisko wykonywane dla projektu MPZP (m.in. wpływ emisji hałasu na otoczenie i mieszkańców) oraz raport przygotowany przez inwestora. Nowelizacja przewiduje jednak również ułatwienie lokalizowania elektrowni w trybie Zintegrowanego Planu Inwestycyjnego (uchwalanego przez radę gminy na wniosek inwestora).

Podczas konsultacji projektu odrzucono ponadto propozycję unormowania odległości turbin od dróg publicznych. Ta decyzja zwiększa możliwości inwestycyjne, chociaż nie oznacza braku ograniczeń. Kwestie bezpieczeństwa czy emisji hałasu rozpatruje organ wydający decyzję środowiskową i miałby on to uprawnienie zachować.

Zakaz budowy wiatraków w strefie obszaru Natura 2000

Omawiany projekt nowelizacji jednocześnie przykłada wagę do ochrony przyrody. Wprowadza zakaz stawiania turbin na terenie i w odległości do 500 m od obszarów Natura 2000 utworzonych w celu ochrony ptaków i nietoperzy. Obecnie taka ochrona prawnie nie obowiązuje. Podobnie jak wyżej, 500 m stanowi bezwzględną minimalną odległość, ale faktyczną lokalizację miałyby wyznaczać MPZP i ocena oddziaływania na obszar Natura 2000. MKiŚ planuje też podtrzymać minimalne odległości wiatraków od rezerwatów przyrody (500 m), a w przypadku parków narodowych proponuje nową wartość 1500 m (zamiast obecnej zasady 10H).

Wsparcie dla biometanu i innych inwestycji OZE

Zakres planowanych zmian dotyczy także innych ustaw. Jedną z ważniejszych jest wsparcie dla większych inwestycji biometanowych – instalacji o mocy powyżej 1 MW, przewidziane w ustawie o OZE. MKiŚ proponuje wsparcie operacyjne FIP (dopłaty do ceny rynkowej) w formie aukcji dla instalacji OZE wytwarzających biometan. Kontrakt różnicowy byłby wówczas realizowany na podstawie oferty złożonej w aukcji dla cen referencyjnych przypisanych do instalacji OZE (w trzech przedziałach mocy i z uwzględnieniem pochodzenia biometanu).

Za ogłaszanie, przeprowadzanie i rozstrzyganie aukcji odpowiedzialny byłby prezes URE. Ze wsparcia skorzystałby wytwórca biometanu, który wprowadza paliwo gazowe do sieci. Mógłby on też połączyć FIP z dotacjami i pożyczkami NFOŚiGW (zgodnie z regułą kumulacji). Jeśli ustawa wejdzie w tej formie w życie, to więksi inwestorzy zyskają istotne wsparcie finansowe.

Autorzy projektu wzięli jednak pod uwagę także mikroinstalacje. Chcą zmienić na korzyść inwestorów przepisy prawa energetycznego dotyczące sumowania mocy mikroinstalacji i magazynów energii – zachęcić do budowy magazynów większych niż moc instalacji. W projekcie znalazł się ponadto postulat podniesienia ceny zakupu energii z małych biogazowni.

Przyspieszenie procedur administracyjnych

Omawiany projekt nowelizacji ustaw nie wprowadza istotnych zmian w procesie administracyjnym uzyskiwania zezwoleń na budowę elektrowni wiatrowych. Wnioskodawca zapowiedział jednak, że uproszczenie i przyspieszenie procedur ma przynieść planowana implementacja unijnej dyrektywy 2023/2413.

Zgodnie z ww. dyrektywą państwa członkowskie UE powinny skrócić do 12 miesięcy czas wydawania zezwoleń na obszarach przyspieszonego rozwoju energii ze źródeł odnawialnych (które mają zostać wyznaczone do lutego 2026 r.). Obecnie trwa to nawet 7 lat³. Do 21 listopada 2025 r. procedury uzyskiwania pozwoleń powinniśmy przeprowadzać w formie elektronicznej. Niektóre wnioski będą mogły zostać zwolnione z wymogu przeprowadzenia specjalnej oceny oddziaływania na środowisko⁴.

Inwestycja w elektrownię wiatrową a niezbędne zezwolenia

Omawiany projekt nowelizacji przepisów uwalnia potencjał energetyczny kraju dla inwestorów: zapewnia większe możliwości wyboru lokalizacji pod inwestycję. Mimo to – przynajmniej do czasu implementacji dyrektywy UE 2023/2413 – każdy inwestor musi przejść przez proces administracyjny i zdobyć stosowne zezwolenia.

Dla każdej elektrowni wiatrowej należy uzyskać decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia (DŚU). Wiąże ona cały proces inwestycyjny i wpływa na późniejsze uzyskanie m.in. pozwolenia na budowę czy decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu.

Zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 10 września 2019 roku w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko:

• instalacje o mocy nominalnej powyżej 100 MW (lub lokowane na obszarach morskich) mogą zawsze znacząco oddziaływać na środowisko (wymagane jest dla nich przeprowadzenie oceny oddziaływania na środowisko);
• instalacje inne niż wymienione wyżej mogą potencjalnie oddziaływać na środowisko (o konieczności przeprowadzenia OOŚ zasądza organ wydający decyzję)⁵.

Wniosek o wydanie decyzji środowiskowej

Zgodnie z art. 75 ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie [...] wniosek o wydanie decyzji środowiskowej dla elektrowni wiatrowej należy złożyć do regionalnego dyrektora ochrony środowiska (RDOŚ)⁶. Do wniosku inwestor dołącza szereg dokumentów, w tym:

• kartę informacyjną przedsięwzięcia lub raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko;
• mapę ewidencyjną terenu lokalizacji elektrowni i obszaru jej oddziaływania;
• wypis i wyrys z MPZP (zgodnie z Obwieszczeniem Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 26 lutego 2024 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych lokalizacja elektrowni wymaga planu miejscowego⁷);
• wypis z rejestru gruntów;
• dowód uiszczenia opłaty skarbowej.

Zależnie od skali i okoliczności inwestycji, np. korzystania ze wsparcia finansowego bądź powierzenia procesu firmie zewnętrznej (takiej jak nasza Eko-Projekt), wymaga się także innych dokumentów, w tym pełnomocnictw czy analiz kosztów i korzyści. Dokumentację należy przygotować skrupulatnie. Gdy zawiera błędy lub braki, organ wzywa inwestora do jej uzupełnienia – a to przedłuża cały proces.

Ocena oddziaływania na środowisko

Dla inwestycji mogących zawsze znacząco oddziaływać na środowisko naturalne RDOŚ przeprowadza pełną ocenę oddziaływania na środowisko. W pozostałych przypadkach o takiej konieczności decyduje indywidualnie.

W celu przeprowadzenia OOŚ inwestor opracowuje raport oddziaływania na środowisko. Opisuje w nim m.in. stan środowiska naturalnego na terenie inwestycji i na obszarze jej oddziaływania. Wskazuje również trzy warianty realizacji przedsięwzięcia – 1) wybrany, 2) racjonalny, 3) najkorzystniejszy dla środowiska.

Podczas sporządzania raportu i przeprowadzania oceny bada się wpływ różnych czynników na otoczenie i mieszkańców okolicy. W przypadku turbin wiatrowych do tych czynników należy m.in. emisja hałasu. Wyniki badań są podstawą do lokalizacji elektrowni względem zabudowań mieszkalnych czy obszarów ochrony przyrody. W praktyce więc organ może nie wydać zgody na postawienie wiatraka w ustawowej odległości od budynków czy obszaru Natura 2000 – i wyznaczyć znacznie większą wartość.

Konsultacje społeczne w sprawie elektrowni wiatrowej

Wydający decyzję administracyjną RDOŚ może poprosić o opinie inne organy i instytucje. O prowadzonym procesie musi również poinformować społeczeństwo. Społeczność lokalna, zazwyczaj mieszkańcy okolicy planowanej elektrowni, oraz organizacje ekologiczne mogą zgłaszać uwagi i postulaty przez 30 dni. RDOŚ musi je rozpatrzyć i często faktycznie wpływają one na kształt inwestycji. I ponownie – zachowanie minimalnej ustawowej odległości turbiny od zabudowań może być niemożliwe.

Wydanie decyzji administracyjnej

Po zakończeniu analizy dokumentów, raportów, postulatów itp. regionalny dyrektor ochrony środowiska wydaje decyzję – pozytywną lub odmowną. W wydanej decyzji środowiskowej może ponadto zawrzeć warunki niezbędne do realizacji inwestycji zgodnie z przepisami – inne od zaplanowanych w projekcie. Inwestor powinien się także liczyć z tym, że RDOŚ może wskazać inny od wybranego w raporcie wariant realizacji przedsięwzięcia, np. alternatywny czy najkorzystniejszy dla środowiska. Wskazywane warianty muszę być więc racjonalne, wykonalne i korzystne dla inwestora; nie mogą mieć charakteru pozornego.

Od odmowy wydania DŚU można się odwołać, ale zwykle oznacza ona konieczność zmiany projektu lub samej lokalizacji inwestycji (odmowa najczęściej wynika z niezgodności projektu z przepisami ochrony środowiska lub MPZP).

Inwestycja w zieloną energię zdecydowanie się dziś opłaca, ale jednocześnie wiąże ze złożonymi procedurami formalnymi. Warto więc skorzystać ze wsparcia firmy konsultingowej, takiej jak nasza Eko-Projekt. Przejmujemy na siebie cały proces uzyskania pozwoleń administracyjnych (łącznie z przygotowaniem dokumentów); zapewniamy także stałą obsługę w zakresie wypełniania przepisów środowiskowych. Zapraszamy!

FAQ:

1. Ile metrów od zabudowań mieszkalnych można wybudować elektrownię wiatrową?

Obecnie (styczeń 2025) minimalna odległość turbiny od zabudowy wynosi 700 m. Jeśli wejdą w życie przepisy nowelizacji ustawy o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych oraz niektórych innych ustaw (UD89), zgłoszonej w 2024 roku, odległość ta zmniejszy się do 500 m.

2. Jak ustala się odległość elektrowni wiatrowej od zabudowań?

Prawo narzuca minimalną odległość elektrowni od zabudowań (nie można jej przekroczyć), natomiast w praktyce na lokalizację wpływają m.in. MPZP, ocena oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko czy postulaty lokalnej społeczności.

3. Czy każda elektrownia wiatrowa wymaga uzyskania decyzji środowiskowej?

Tak, obecnie (styczeń 2025) każda elektrownia wymaga decyzji środowiskowej. W przypadku instalacji o mocy powyżej 100 MW lub zlokalizowanych na obszarze morskim organ administracji przeprowadza także pełną ocenę oddziaływania na środowisko (inwestor musi opracować raport).

Źródła: