29 kwietnia 2024 roku Ministerstwo Klimatu i Środowiska (MKiŚ) opublikowało na stronie Rządowego Centrum Legislacji projekt, który ma znowelizować ustawę o odpadach, w zakresie selektywnej zbiórki odpadów budowlanych i rozbiórkowych (BiR). Zgodnie z założeniami tego projektu już od 1 stycznia 2025 r. zaczną obowiązywać modyfikacje art. 101a ustawy o odpadach BiR.
Założenia projektu o zmianach ustawy dotyczącej odpadów budowalnych i rozbiórkowych
Założenia nowelizacji ustawy o odpadach skupiają się na dopracowaniu regulacji w zakresie zbierania i odbierania selektywnie odpadów budowlanych i rozbiórkowych, z podziałem co najmniej na następujące frakcje:
- drewno,
- metale,
- szkło,
- tworzywa sztuczne,
- gips,
- odpady mineralne, w tym beton, cegłę, płytki i materiały ceramiczne oraz kamienie.
Planowane przepisy umożliwią zwiększenie wsparcia finansowego przekazywanego samorządom na pokrycie kosztów składowania odpadów budowlanych i rozbiórkowych.
Oprócz tego projektowana regulacja pozwoli na sortowanie odpadów budowlanych i rozbiórkowych w miejscach innych niż miejsce ich powstania. To oznacza, że możliwe stanie się przekazanie odpadów budowlanych i rozbiórkowych innemu uprawnionemu podmiotowi, który zajmie się wysegregowaniem ww. odpadów. Nie będzie zatem obowiązku segregacji odpadów budowlanych i rozbiórkowych wyłącznie u źródła.
Nowelizacja przewiduje także, że środki z budżetu państwa będą przeznaczane na usuwanie nielegalnie nagromadzonych odpadów, które stanowią najwyższe ryzyko dla zdrowia i życia ludzi, z uwzględnieniem kluczowej przy dysponowaniu środkami z rezerwy budżetowej wykonalności projektów w stosunkowo krótkim czasie. Eliminacja odpadów musi więc zostać przeprowadzona w tym samym roku, w którym zostały przeznaczone środki rezerwy budżetowej na ten cel – podkreśla Resort klimatu.
Wątpliwości interpretacyjne dotyczące brzmienia art. 101a ustawy o odpadach
Pierwotnie od 1 stycznia 2023 r. miał obowiązywać art. 101a ustawy o odpadach, zgodnie z którym odpady budowlane i rozbiórkowe zbiera się oraz odbiera selektywnie, z ww. podziałem. Przepisy ustawy o odpadach miały zobowiązywać podmioty do segregowania odpadów budowlanych i rozbiórkowych w miejscu wytworzenia (u źródła).
Jednakże po analizie przepisów dotyczących obowiązku selektywnego zbierania odpadów BiR oraz z powodu zgłaszanych przez przedstawicieli branży budowlanej i branży gospodarki odpadami wątpliwości interpretacyjnych dotyczących brzmienia art. 101a ustawy o odpadach, przesunięto termin wejścia w życie tychże przepisów z 1 stycznia 2023 r. na 1 stycznia 2025 r. Projekt nie wszedł wcześniej w życie z kilku powodów.
- Istnieje niepewność, czy odpady BiR mają być faktycznie segregowane już w miejscu ich powstawania. Brakuje jednoznacznych zapisów w przepisach, które precyzują, czy takie segregowanie jest obowiązkowe.
- Nie ma klarownych informacji dotyczących tego, kto dokładnie jest zobowiązany do selektywnego zbierania i odbierania odpadów BiR. Przepisy nie precyzują jednoznacznie, czy ten obowiązek spoczywa na wytwórcach odpadów, samorządach, czy innych podmiotach.
- Występują wątpliwości co do sposobu dalszego zagospodarowania frakcji, która pozostaje po procesie sortowania odpadów BiR. Przepisy nie dostarczają wystarczających informacji na temat tego, jak należy postępować z tymi pozostałościami i jakie mają być dalsze kroki w ich gospodarowaniu.
Konieczność zmiany ustawy o odpadach BiR
Wnioskodawcy podkreślają, że brak doprecyzowania zapisów może prowadzić do dalszych problemów w stosowaniu art. 101a ustawy o odpadach BiR, który reguluje to zagadnienie. W szczególności zwracają uwagę na następujące kwestie.
- Konieczność selektywnego zbierania i odbierania sześciu frakcji odpadów wymienionych w ustawie może prowadzić do zwiększenia kosztów odbioru odpadów z miejsc remontu lub budowy. Ponadto mogą pojawić się trudności organizacyjne związane z realizacją obowiązku segregacji odpadów na miejscu ich powstawania.
- Wyższe koszty legalnego odbioru i segregacji odpadów mogą sprzyjać rozwojowi szarej strefy w gospodarowaniu odpadami budowlanymi i rozbiórkowymi. Może to skutkować większą liczbą dzikich wysypisk i nielegalnym porzucaniem odpadów.
- Wymóg segregacji odpadów u źródła może powodować problemy logistyczne, zwłaszcza na terenach o gęstej zabudowie, gdzie ustawienie większej liczby kontenerów na różne frakcje odpadów może być trudne.
Wcześniejsze problemy z dofinansowaniem usuwania odpadów
W 2019 roku, poprzez nowelizację ustawy o odpadach, dodano do niej artykuł 26a. Zgodnie z tym przepisem, gdy odpady stanowią bezpośrednie zagrożenie dla życia, zdrowia ludzi lub środowiska, właściwe organy administracji publicznej są zobowiązane do natychmiastowego usunięcia tych odpadów i właściwego zarządzania nimi. Równocześnie znowelizowano ustawę z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2024 r., poz. 54), aby zwiększyć możliwości dofinansowania działań związanych z usuwaniem odpadów ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW).
NFOŚiGW uruchomił program priorytetowy „Usuwanie porzuconych odpadów”, który jest skierowany do właściwych organów administracyjnych i ma na celu wsparcie finansowe w zakresie usuwania odpadów. Od momentu rozpoczęcia programu, wsparcie finansowe było dostępne w formie dotacji (pokrywającej od 10% do 80% kosztów kwalifikowanych) oraz pożyczek (do 100% kosztów kwalifikowanych). Dodatkowo od 11 sierpnia 2023 r. do końca tego roku, możliwe było uzyskanie dotacji do 100% kosztów kwalifikowanych dla przedsięwzięć stanowiących szczególne zagrożenie dla środowiska, wskazanych przez ministra odpowiedzialnego za sprawy klimatu. Obecnie, do końca 2024 roku, jedyną dostępną formą dofinansowania są pożyczki do 100% kosztów kwalifikowanych.
Organy samorządowe często zgłaszają, że mają niewystarczające środki finansowe na realizację przedsięwzięć związanych z usuwaniem odpadów, pomimo istnienia programu NFOŚiGW. Wiele gmin i innych jednostek samorządowych wielokrotnie zwracało się do Ministerstwa Klimatu i Środowiska o dodatkową pomoc finansową w usunięciu nielegalnie składowanych odpadów ze względu na brak wystarczających funduszy na te działania.
Nowelizacja ustawy o odpadach budowlanych – rozwiązanie problemów finansowych
Obecnie obowiązujące przepisy prawa, tj. art. 128 ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1270, z późn. zm.), pozwalają na przekazanie środków z rezerwy celowej właściwym organom administracji samorządowej na określony cel w wysokości do 80%. Pozostałe 20% kosztów musi być pokryte z budżetu samorządu.
Planowany przepis ma na celu umożliwienie przekazania środków z rezerwy celowej w wysokości przekraczającej 80%, a także pozwolenie na pozyskanie dodatkowych funduszy z innych źródeł finansowania. W aktualnym stanie prawnym inne źródła finansowania nie są traktowane jako środki własne samorządu. Taki zapis ma na celu zamknięcie luki finansowej, która może wystąpić podczas realizacji działań zgodnie z art. 26 ust. 1 ustawy o odpadach.
Zasady dotyczące przekazania odpadów innemu uprawnionemu podmiotowi
Dopuszczając możliwość zlecenia wykonania obowiązków dotyczących odpadów przez wytwórcę innemu podmiotowi, wprowadzono istotne ograniczenia. Wymagana jest umowa w formie pisemnej, która pod rygorem nieważności musi zawierać szczegółowe postanowienia dotyczące dalszego zagospodarowania odpadów. Takie działanie ma na celu zapewnienie przejrzystości oraz transparentności w zakresie zarządzania odpadami budowlanymi i rozbiórkowymi. Dzięki temu będzie możliwe efektywniejsze przeprowadzanie kontroli oraz zwiększenie poprawności realizacji tych obowiązków.
Z uwagi na cele nowelizacji oraz na konieczność zapewnienia, że wytwórcy odpadów nie delegują również odpowiedzialności za dalsze poprawne zagospodarowanie odpadów, wprowadzono wymóg. Nakłada on obowiązek, aby umowa zawierała postanowienia dotyczące dalszego zarządzania wysegregowanymi odpadami.
Należy podkreślić, że mimo braku zakazu dalszego przekazywania odpadów przez kolejne uprawnione podmioty, wytwórca odpadów musi być świadomy, że przy zlecaniu wykonania obowiązków związanych z odpadami, powinien mieć wiedzę na temat dalszego zagospodarowania tych odpadów po ich segregacji. Takie przepisy mają za zadanie ograniczenie praktycznej możliwości dalszego przekazywania obowiązków segregacji odpadów innym podmiotom.
W związku z ww. modyfikacjami zmianie uległ również przepis art. 194 ust. 1 pkt 6a ustawy o odpadach. W zależności od zaistniałych okoliczności, odpowiedzialności za nie wywiązanie się z obowiązku wysegregowania odpadów budowlanych i rozbiórkowych podlegać będą:
- wytwórca odpadów (art. 101a ust. 1);
- podmiot, na którym z mocy prawa przeszedł obowiązek segregacji (art. 101a ust. 1 w zw. z ust. 2);
- podmiot, na którym obowiązek został przekazany na podstawie zawartej umowy (art. 101a ust. 1 w zw. z ust. 3).
FAQ:
1. Jakie założenia przewiduje nowy projekt o zmianie ustawy dotyczącej odpadów budowalnych i rozbiórkowych?
Nowelizacja ustawy o odpadach budowlanych wprowadza obowiązek selektywnego zbierania sześciu rodzajów odpadów, zwiększa wsparcie finansowe dla samorządów, umożliwia sortowanie odpadów poza miejscem ich powstania, precyzuje zasady przekazywania obowiązków innym podmiotom oraz rozwiązuje wątpliwości dotyczące art. 101a ustawy.
2. Jakie zmiany będą wprowadzone w zakresie finansowania działań związanych z usuwaniem odpadów BiR?
Nowelizacja pozwala samorządom na uzyskanie ponad 80% finansowania z rezerwy celowej, z możliwością pozyskiwania środków z innych źródeł.
3. Jak będą wyglądać zasady przekazywania obowiązków dotyczących odpadów innym podmiotom?
Nowe zasady wymagają, aby umowa przekazująca obowiązki dotyczące odpadów była pisemna i zawierała szczegółowe postanowienia dotyczące dalszego zagospodarowania odpadów. Wytwórca odpadów nadal odpowiada za ich prawidłowe zarządzanie.
Źródła:
https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12384653/katalog/13056293#13056293