Zarządzanie odpadami generowanymi przez kraje Europy to temat, jakim już od kilkunastu lat interesuje się Unia Europejska. Efektem tego zainteresowania stało się m.in. rozporządzenie o przemieszczaniu odpadów, do którego ostatnimi czasy wprowadzono zmiany. Jakim nowym procedurom powinny podporządkować się europejskie przedsiębiorstwa? Od kiedy zaczną obowiązywać nowe przepisy? Odpowiadamy poniżej!
Jakie przepisy uległy zmianie?
W kwietniu 2024 roku Rada Unii Europejskiej zatwierdziła wprowadzenie zmian w rozporządzeniu o przemieszczaniu odpadów. Na skutek tej decyzji wydane zostało Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej nr 2024/1157 w sprawie przemieszczania odpadów, które jednocześnie zmienia rozporządzenia (UE) (nr 1257/2013 i 2020/1056) oraz uchyla rozporządzenie (WE) nr 1013/2006.
Najważniejsze jest w tym przypadku rozporządzenie (WE) nr 1013/2006 – to akt prawny, który dotychczas regulował kwestię przemieszczania odpadów. Natomiast zmienione rozporządzenia odnoszą się do recyklingu statków (nr 1257/2013) oraz do elektronicznych informacji dotyczących transportu towarowego (nr 2020/1056).
Nowe rozporządzenie weszło w życie 21 kwietnia 2024 roku, jednak uaktualnione przepisy dotyczące przemieszczania odpadów zaczną obowiązywać dopiero od 21 maja 2026 roku. Część dotycząca wywozu odpadów do krajów nienależących do OECD wejdzie natomiast w życie od 21 maja 2027 roku.
Dlaczego zmieniono dotychczasowe rozporządzenie?
Rozporządzenie (UE) 2024/1157 ma za zadanie przede wszystkim ograniczyć przemieszczanie problematycznych odpadów poza granice UE, a także ułatwić i uaktualnić procedury dotyczące przemieszczania takich odpadów wewnątrz UE. Takie zmiany mają odzwierciedlać cele gospodarki o obiegu zamkniętym oraz neutralności klimatycznej. Kluczowe jest tutaj również ograniczenie nielegalnego przemieszczania odpadów oraz poprawa egzekwowania przepisów. Dzięki stosowaniu się do nowych wymagań odpady trafią wyłącznie do miejsc, które będą w stanie przetworzyć je w racjonalny sposób.
Jakie zmiany wprowadza nowe rozporządzenie?
Zmiany w obrębie UE
Zmienione rozporządzenie wprowadza zakaz przemieszczania wszystkich odpadów przeznaczonych do unieszkodliwienia w obrębie Unii Europejskiej. Takie transgraniczne przemieszczanie odpadów będzie możliwe wyłącznie po dopełnieniu procedury uprzedniego zgłoszenia pisemnego oraz uzyskaniu zgody, a także po dopełnieniu dodatkowych obowiązków określonych w artykule 11 omawianego Rozporządzenia.
Jednocześnie międzynarodowe przemieszczanie odpadów przeznaczonych do odzysku wewnątrz Unii Europejskiej nadal będzie dozwolone – należy działać wtedy zgodnie z mniej rygorystyczną procedurą, która określona została w ogólnych wymogach informacyjnych (dotyczących tzw. odpadów z zielonej listy).
Zmiany te nie dotyczą natomiast przemieszczania odpadów, które są wyraźnie przeznaczone do analiz i eksperymentów laboratoryjnych – w tym przypadku waga takich odpadów nie może jednak przekraczać 250 kg. Transport takich odpadów musi spełniać ogólne wymogi informacyjne, które zostały określone w Rozporządzeniu (są to wspomniane „odpady z zielonej listy”). Będzie również możliwość zwiększenia wagi tego rodzaju przemieszczanych odpadów według ustaleń indywidualnych.
Zmiany poza UE
Omawiane rozporządzenie wprowadza również nowe procedury przemieszczania odpadów poza granice OECD (Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju). Począwszy od 21 maja 2027 roku, zakazany będzie wywóz odpadów niebezpiecznych albo zanieczyszczonych substancjami niebezpiecznymi, jak również tworzyw sztucznych innych niż niebezpieczne (o kodzie B3011) przeznaczonych do odzysku do państw nienależących do OECD. W przypadku państw, które obowiązuje decyzja OECD dla tworzyw sztucznych o kodzie B3011 konieczne będzie działanie zgodnie z procedurą polegającą na uzyskaniu uprzedniego zgłoszenia pisemnego i zgody na przywóz odpadów.
Natomiast państwa nienależące do OECD, które chciałyby przyjmować odpady z UE znajdujące się na „zielonej liście” (takie jak makulatura czy odpady metali żelaznych i nieżelaznych) będą zobowiązane do złożenia odpowiedniego wniosku i wykazania, że opracowały kompleksową strategię albo plan gospodarowania odpadami. W takim dokumencie należy zamieścić m.in. ocenę zdolności przetwarzania odpadów oraz informację na temat rocznej ilości wytwarzanych odpadów. Takie państwa będą również musiały wykazać gotowość do racjonalnego gospodarowania odpadami oraz posiadać ramy prawne w tym zakresie. Aby usprawnić te procedury, planowane jest utworzenie wykazu krajów gotowych do przyjęcia takich odpadów.
Co więcej, zakłady gospodarowania odpadami znajdujące się w kraju nienależącym do UE będą musiały poddać się audytowi zorganizowanemu przez eksportera odpadów przeznaczonych do odzysku. Taki audyt musi składać się z fizycznej kontroli zakładu oraz prowadzonej w nim dokumentacji, a przeprowadzić go powinna osoba niezależna. Wywozu odpadów będzie można dokonać wyłącznie, gdy audyt wykaże, że dany zakład gospodaruje odpadami w sposób racjonalny ekologicznie. Również w tym przypadku Komisja UE utworzy publiczny rejestr zakładów poddanych audytowi, co usprawni wysyłkę odpadów.
Jak należy zorganizować przemieszczenie odpadów według nowych przepisów?
Zgodnie z nowym rozporządzeniem od 2026 roku wymiana informacji i przekazywanie dokumentów dotyczących przemieszczania odpadów wewnątrz UE między organami i podmiotami gospodarczymi powinna przybierać formę elektroniczną. Planuje się nawet wprowadzenie centralnego cyfrowego systemu elektronicznego, w ramach którego przekazywane i wymieniane byłyby informacje dotyczące procedur przemieszczania odpadów. Wyróżniono dwie takie procedury.
Procedura informowania
W jej ramach wszystkie osoby, które biorą udział w procesie przemieszczania odpadów, powinny wypełnić formularz i zapewnić jego udostępnienie organom kontrolującym, zainteresowanym organom oraz pozostałym uczestnikom procesu. Organizator przemieszczania powinien maksymalnie 2 dni robocze przed rozpoczęciem wywozu zamieścić w formularzu wszelkie dostępne informacje na temat tego procesu. Natomiast instalacja odzysku powinna przedstawić organizatorowi przemieszczenia zezwolenie albo dowód rejestracji, a następnie w ciągu 2 dni roboczych od otrzymania odpadów przekazać organizatorowi potwierdzenie przyjęcia odpadów. Z kolei w ciągu 30 dni po przetworzeniu musi przekazać organizatorowi zaświadczenie o przetworzeniu odpadów.
Procedura uprzedniego pisemnego zgłoszenia i zgody
Aby móc przemieścić odpady do państw trzecich, eksporter musi przed rozpoczęciem procesu wywozu zgłosić ten fakt państwom wysyłki, przeznaczenia i tranzytu, a także uzyskać od nich pisemną zgodę na taki wywóz. W nowym rozporządzeniu znaleźć można konkretne terminy i ramy czasowe, które dotyczą tej procedury, m.in. składania przez właściwe organy wniosków o dodatkowe informacje oraz decyzji tychże organów w sprawie ważności zgłoszenia. Dzięki ustaleniu harmonogramu w procesie nie wystąpią nieproporcjonalne opóźnienia, a jednocześnie zostanie zapewniona odpowiednia ilość czasu na uzyskanie dokumentów i ich ocenę, a także na analizę i udzielenie odpowiedzi na wnioski.
Warto pamiętać, że nowe rozporządzenie wydłuża również czas, przez który właściwe organy i podmioty gospodarcze są zobowiązane do przechowywania dokumentów związanych z przemieszczaniem odpadów – okres ten będzie wynosił 5 lat. Dzięki temu egzekwowanie obowiązków określonych w tym rozporządzeniu zostanie ułatwione.
Co zmieni się w polskim prawie?
Unijna zmiana rozporządzenia o przemieszczaniu odpadów zobowiązuje państwa członkowskie Unii Europejskiej do ustanowienia kar w przypadku naruszeń przepisów ustalonych przez nowe rozporządzenie. Kary takie powinny być skuteczne, odstraszające i proporcjonalne. Wprowadzono np. obowiązek przeprowadzania inspekcji procesu przemieszczania w miejscu pochodzenia lub przeznaczenia odpadów albo na granicach. Wszystkie państwa należące do Unii Europejskiej są zobowiązane do stworzenia planu inspekcji na podstawie przeprowadzonej analizy ryzyka.
Nowy akt prawny przewiduje także ustanowienie grupy ds. egzekwowania przepisów w zakresie przemieszczania odpadów. Grupa taka miałaby ułatwić i usprawnić współpracę oraz koordynację między krajami członkowskimi, zapobiegając i wykrywając w ten sposób nielegalne przemieszczanie odpadów.
Skuteczna pomoc w sporządzaniu dokumentacji od EKO-PROJEKT
Aby odpowiednio zorganizować transgraniczne przemieszczanie odpadów według nowych przepisów, warto skorzystać ze wsparcia EKO-PROJEKT. Wysokiej klasy specjaliści od ochrony środowiska dołożą wszelkich starań, aby konieczna dokumentacja zawierała wszelkie niezbędne informacje, a tym samym umożliwiła sprawny przewóz odpadów. W biurze EKO-PROJEKT można również skorzystać z pomocy przy wypełnianiu wszelkich innych dokumentów związanych z ochroną środowiska. Dzięki temu można uniknąć problemów np. podczas przemieszczania odpadów poza granice UE.
FAQ:
1. Jak według nowych przepisów będzie wyglądał wywóz odpadów do krajów spoza OECD?
Do krajów spoza OECD nie będzie można wywozić odpadów niebezpiecznych oraz tworzyw sztucznych innych niż przeznaczone do odzysku. Możliwe będzie wyłącznie przemieszczanie odpadów znajdujących się na „zielonej liście”, lecz dopiero po złożeniu wniosku i wykazaniu, że w kraju przyjmującym odpady został opracowany plan gospodarowania odpadami.
2. Jakie przepisy zmienia nowe rozporządzenie w sprawie przemieszczania odpadów?
Rozporządzenie nr 2024/1157 uchyla dotychczasowe rozporządzenie w sprawie przemieszczania odpadów (nr 1013/2006) oraz zmienia rozporządzenia w sprawie recyklingu statków (nr 1257/2013) i elektronicznych informacji dotyczących transportu towarowego (nr 2020/1056).
3. W jaki sposób polskie prawo powinno uwzględnić nowe rozporządzenie?
Nowe rozporządzenie zobowiązuje wszystkie kraje członkowskie UE przede wszystkim do ustanowienia kar nakładanych w przypadku naruszenia przepisów ustalonych przez nowy akt prawny. Ponadto kraje te powinny przygotować plan inspekcji procesu przemieszczania odpadów.