24 sierpnia 2021 r. polski rząd przyjął projekt nowelizacji ustawy Prawo Ochrony Środowiska i jednocześnie także ustawy o systemie zarządzania emisjami gazów cieplarnianych i innych substancji, dostosowując polskie prawo do nowych unijnych regulacji. Jakie zmiany się szykują, zwłaszcza z perspektywy przedsiębiorców? Wyjaśniamy szczegółowo!
Jaki jest cel nowelizacji ustawy Prawo Ochrony Środowiska?
Już w 2019 r. weszły w życie dwa bardzo ważne akty prawne wprowadzające zmiany w prawie wspólnotowym Unii Europejskiej, czyli:
- rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1010 z dnia 5 czerwca 2019 r. w sprawie dostosowania obowiązków sprawozdawczych w dziedzinie ustawodawstwa dotyczącego środowiska i zmieniające rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 166/2006 i (UE) nr 995/2010, dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2002/49/WE, 2004/35/WE, 2007/2/WE, 2009/147/WE i 2010/63/UE, rozporządzenia Rady (WE) nr 338/97 i (WE) nr 2173/2005 oraz dyrektywę Rady 86/278/EWG,
- decyzja wykonawcza Komisji (UE) 2019/1741 z dnia 23 września 2019 r. ustalająca format i częstotliwość przekazywania danych, które mają być udostępniane przez państwa członkowskie Unii na potrzeby sprawozdawczości na mocy rozporządzenia (WE) nr 166/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ustanowienia Europejskiego Rejestru Uwalniania i Transferu Zanieczyszczeń i zmieniającego dyrektywę Rady 91/689/EWG i 96/61/WE.
Nowelizacja POŚ z 2021 r. ma więc na celu transpozycję unijnych dyrektyw na grunt polskiego prawa. Planowane zmiany w największej mierze dotyczą zasad sprawozdawczości związanej z wymogami ochrony środowiska, która realizowana ma być przez państwa członkowskie oraz działające na ich terenie podmioty gospodarcze.
Co zakładają nowe dyrektywy Unii Europejskiej?
Wyżej wymienione akty Parlamentu Europejskiego i Rady oraz Komisji Europejskiej wprowadzają nowe standardy sprawozdawczości, które przede wszystkim polegają na realizacji obowiązku przekazywania przez państwa członkowskie dwóch odrębnych sprawozdań:
- sprawozdania zawierającego dane identyfikacyjne zakładów przemysłowych objętych dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/75/UE z dnia 24 listopada 2010 r. w sprawie emisji przemysłowych oraz rozporządzeniem 166/2006, które zasila rejestr EU Registry,
- sprawozdania zintegrowanego zawierającego dane dotyczące uwolnień i transferów zanieczyszczeń i odpadów oraz danych emisyjnych z dużych obiektów energetycznego spalania paliw (LCP).
Co zmieniają nowe dyrektywy unijne z praktycznego punktu widzenia?
Państwa członkowskie Unii są teraz zobowiązane przekazywać Komisji Europejskiej dane także o tych zakładach przemysłowych, które w danym roku sprawozdawczym co prawda nie przekroczyły określonego progu uwolnień i transferów zanieczyszczeń, ale prowadziły przynajmniej jeden z rodzajów działalności określonych w załączniku nr I do rozporządzenia 166/2006.
Takie dane nie były wcześniej przez UE wymagane, stąd w obowiązującym do tej pory polskim prawie nie istniały regulacje dotyczące obowiązku przekazywania przez prowadzących instalację danych identyfikacyjnych zakładu, na którego terenie prowadzona jest tego typu instalacja.
Dodatkowo wprowadzone regulacje UE skracają termin przekazywania przez państwa członkowskie sprawozdania do KE do 11 miesięcy po zakończeniu roku sprawozdawczego. Dotychczas obowiązująca tzw. ustawa POŚ wskazuje jeszcze stary termin 15 miesięcy. Ponadto uchylono konieczność przekazywania przez GIOŚ trzyletniego raportu z prac wdrażających rozporządzenie 166/2006.
Co zakłada projekt ustawy o zmianie ustawy Prawo Ochrony Środowiska?
W projekcie ustawy o zmianie ustawy Prawo Ochrony Środowiska pojawiają się dwie duże zmiany w stosunku do obowiązującego dotychczas prawa krajowego – jedna z nich dotyczy oczywiście obowiązków z zakresu sprawozdawczości, natomiast druga odnosi się do związanych z tym obowiązkiem sankcji administracyjnych.
Ustawa POŚ: nowe regulacje w zakresie sprawozdawczości
Projekt nowelizacji tzw. ustawy POŚ zakłada likwidację rozbieżności w obowiązkach sprawozdawczych w zakresie Krajowego Rejestru Uwalniania i Transferu Zanieczyszczeń pomiędzy prawem krajowym a przepisami na poziomie UE. Cztery duże zmiany obejmują:
- skrócenie terminu na przekazanie przez GIOŚ sprawozdania do KE z 15 do 11 miesięcy, z jednoczesnym wskazaniem, że sprawozdanie będzie przekazywane zgodnie z formatem określonym w decyzji wykonawczej Komisji,
- skrócenie WIOŚ czasu na ocenę kompletności, prawidłowości i rzetelności danych dostarczonych przez prowadzących instalacje oraz na przekazanie tych danych do Głównego Inspektora Ochrony Środowiska,
- uchylenie obowiązku przekazywania przez GIOŚ raportu trzyletniego do KE,
- wprowadzenie obowiązku przekazywania w określonym terminie danych identyfikacyjnych dla zakładu przemysłowego, na którego terenie prowadzony jest rodzaj instalacji wymieniony w załączniku I do rozporządzenia 166/2006, bez względu na to, czy w danym roku sprawozdawczym prowadzący instalację stwierdził przekroczenie progów uwolnień i transferów zanieczyszczeń, czy też ich poziom mieścił się w ustalonej w normie.
Proponowane zmiany w pełni dostosowują prawo krajowe do przepisów UE.
Ustawa POŚ: kary administracyjne związane z obowiązkiem sprawozdawczości
W ocenie skutków regulacji nowelizacji prawa wskazano również, że funkcjonujące do tej pory sankcje administracyjne związane z obowiązkiem sprawozdawczości nie są proporcjonalne do wagi ewentualnych naruszeń – według zarówno GIOŚ, jak i prowadzących instalacje, a nawet wyroków Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Aktualnie kara administracyjna za niezłożenie sprawozdania w zakresie Krajowego Rejestru Uwalniania i Transferu Zanieczyszczeń wynosi zawsze 50 000 złotych. Za niezapewnienie przez prowadzącego instalację poprawności danych pod względem ich spójności, wiarygodności i kompletności zapłacić trzeba 5000 złotych. Obecne przepisy krajowe nie przewidują też żadnej kary za nieprzedłożenie do WIOŚ danych identyfikacyjnych zakładu, na którego terenie prowadzona jest instalacja wymieniona w załączniku I do rozporządzenia 166/2006.
Dlatego nowelizacja tzw. ustawy POŚ zakłada w sumie trzy dodatkowe zmiany:
- wprowadzenie nowych sankcji administracyjnych dla prowadzących instalacje, czyli kary administracyjnej w wysokości 5000 zł za nieprzekazanie w wyznaczonym terminie danych niezbędnych do identyfikacji zakładu, na którego terenie instalacja jest prowadzona,
- wprowadzenie kary administracyjnej w wysokości 200 zł za każdy dzień opóźnienia, jednak nie więcej niż za 365 dni (zamiast stałej kary 50 000 zł) za nieprzekazanie przez prowadzącego instalację w terminie danych o przekroczeniu wartości progowych dla uwolnień i transferów zanieczyszczeń oraz transferów odpadów określonych w rozporządzeniu 166/2006,
- zmniejszenie wysokości kary administracyjnej z kwoty 25 000 zł na przedział w wysokości od 500 zł do 5 000 zł, ustalanej w zależności od wagi naruszenia, za niezapewnienie przez prowadzącego instalację spójności, rzetelności lub wiarygodności przekazywanych danych.
Dodatkowo w projekcie nowelizacji uregulowano też kwestie przepływu informacji i danych pomiędzy Krajowym Ośrodkiem Bilansowania i Zarządzania Emisjami oraz ministrem właściwym do spraw klimatu i GIOŚ, które są potrzebne do sporządzania i przekazywania sprawozdań.
Nowe regulacje mają wejść w życie po 3 miesiącach od dnia ich ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.
FAQ:
1. Dlaczego planowana jest nowelizacja ustaw o ochronie środowiska w 2021 r.?
W 2019 r. weszły w życie na poziomie UE nowe regulacje dotyczące m.in. zasad sprawozdawczości w zakresie prowadzenia instalacji i ochrony środowiska. Projekt nowelizacji ustawy Prawo Ochrony Środowiska oraz innych ustaw (głównie ustawy o systemie zarządzania emisjami gazów cieplarnianych i innych substancji) ma na celu transpozycję przepisów na grunt polskiego prawa.
2. Co oznacza dla przedsiębiorców nowelizacja POŚ w 2021 r.?
Z perspektywy przedsiębiorców najważniejsza zmiana prawa dotyczy wprowadzenia obowiązku przekazywania danych identyfikacyjnych zakładu, na którego terenie jest prowadzona instalacja wymieniona w załączniku nr I do rozporządzenia 166/2006, niezależnie od tego, czy w danym roku stwierdzono przekroczenie progu uwolnień i transferów zanieczyszczeń. Nowelizacja ustawy wprowadza także zmiany w zakresie funkcjonowania sankcji związanych z obowiązkiem sprawozdawczości.