Tak oczekiwany projekt nowelizacji Ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz innych ustaw, wchodzących w skład tzw. pakietu ROP, już wkrótce, po ostatnich konsultacjach i uściśleniach, zacznie obowiązywać. Co to oznacza dla przedsiębiorców? W jaki sposób planowane zmiany są uzasadniane przez prawodawcę? Jaki jest ich cel?
Pakiet ROP: w jakim celu, które ustawy i od kiedy
Rozszerzona Odpowiedzialność Producenta (ROP) w podstawowej, dość ograniczonej formie funkcjonuje w Polsce już od 2001 roku, ale w ramach nowelizacji prawa ma zostać doprecyzowana, a w dużej części zupełnie na nowo zdefiniowana. Projekt nowelizacyjny zakłada zmiany w kilku ustawach, a są to:
- Ustawa o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi,
- Ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach,
- Ustawa Prawo ochrony środowiska,
- Ustawa o odpadach.
Najwięcej zmian wprowadzi nowelizacja pierwszej z ww. ustaw, natomiast ze względu na następstwa wprowadzanych regulacji, dostosowane zostaną także niektóre zapisy pokrewnych jej aktów prawnych.
Zmiana przepisów ma na celu transpozycję nowych dyrektyw europejskich na grunt polskiego porządku prawnego (a przede wszystkim zmian wynikających z art. 8 i 8a dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady UE 2018/851 z dnia 30 maja 2018 r. zmieniającej dyrektywę 2008/98/WE w sprawie odpadów).
Oczywiście celem nadrzędnym jest zmniejszenie negatywnego wpływu gospodarki odpadami opakowaniowymi na środowisko.
Termin na dostosowanie systemów ROP do wymagań europejskich upływa 5 stycznia 2023 r. Ustawa o nowelizacji ww. ustaw ma wejść w życie 1 stycznia 2023 r.
Zakres nowelizacji ustawy o gospodarce opakowaniami
Planowane zmiany w ustawach są bardzo duże – sam projekt nowelizacji liczy sobie ponad 70 stron! Przy czym niektóre zmiany tylko precyzują istniejące zapisy, inne zaś ustanawiają zupełnie nowe regulacje.
Głównym założeniem projektu, a zarazem skutkiem wprowadzanych regulacji, jest to, że opłata ROP pobierana będzie przez marszałków województw co miesiąc. Te środki będą trafiać do operatora ROP, którym zostanie NFOŚiGW – Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, ale 80% z nich będzie przekazywane do gmin jako fundusze na realizację zadań związanych z gospodarką odpadami.
Najważniejsze zmiany w ustawie o gospodarce opakowaniami
Choć planowanych nowych regulacji jest wiele, to warto przyjrzeć się najważniejszym z nich – i tym, które będą miały bezpośredni wpływ na przedsiębiorców.
Opakowania dla gospodarstw domowych i inne
Pierwszą ważną regulacją jest podział opakowań – na opakowania przeznaczone dla gospodarstw domowych i inne, czyli opakowania konsumenckie i pozostałe, pochodzące np. z handlu, przemysłu czy dystrybucji. Podział ten wiąże się oczywiście z wprowadzeniem oddzielnych regulacji dla poszczególnych strumieni w zakresie m.in. recyklingu i jego rozliczania, sporządzania sprawozdań czy dodatkowych opłat.
Opłata opakowaniowa i opłata produktowa
Funkcjonującej dotychczas opłacie produktowej uściślono definicję, która bywała do tej pory mylnie interpretowana – a jest to sankcja związana z niezapewnieniem przez wprowadzających produkty w opakowaniach właściwych poziomów recyklingu odpadów opakowaniowych. Opłata produktowa będzie dalej obowiązywać, lecz obok niej wprowadzona zostanie opłata opakowaniowa.
Opłatę opakowaniową będą uiszczać wprowadzający do obrotu produkty opakowane, przeznaczone dla gospodarstw domowych. Pozyskane w ten sposób fundusze mają być wydawane na finansowanie zbierania i przetwarzania odpadów w ramach gminnych systemów gospodarowania odpadami. Wysokość opłaty będzie ustalana przez ministra właściwego ds. klimatu.
Materiały pochodzące z recyklingu w opakowaniach
Przedsiębiorcy wprowadzający na rynek napoje w butelkach z tworzyw sztucznych (o pojemności do 3 l) będą musieli zapewnić odpowiednio wysoki udział materiału z recyklingu tworzyw sztucznych w swoich opakowaniach (włącznie z nakrętkami i wieczkami). Obowiązek obejmie najpierw wyłącznie butelki PET, a od 2030 r. już wszystkie butelki z tworzyw sztucznych. Te „poziomy” będą określane na drodze rozporządzeń ministra właściwego do spraw klimatu. Będzie on mógł również do tego obowiązku włączać inne rodzaje opakowań.
Regulacje dotyczące selektywnego zbierania odpadów
Po pierwsze, wprowadzający do obrotu produkty w opakowaniach będą zobowiązani do umieszczania na opakowaniach oznaczeń wskazujących na poprawny sposób selektywnego zbierania odpadów, dostosowanych do osób niewidomych i niedowidzących.
Po drugie, na wprowadzających produkty w butelkach PET (do 3 l) zostanie również nałożony obowiązek selektywnego zbierania odpadów opakowaniowych na wyznaczonym poziomie, realizowany w ramach ROP – samodzielnie bądź za pośrednictwem organizacji odpowiedzialności producentów.
Nowe zadania IOŚ-PIB w systemie ROP
Znaczna część zadań nadzorczych i analitycznych nad systemem rozszerzonej odpowiedzialności producenta zostanie powierzona Instytutowi Ochrony Środowiska – Państwowemu Instytutowi Badawczemu. IOŚ-PIB będzie m.in. przydzielał masy odpadów opakowaniowych poddanych recyklingowi organizacjom odpowiedzialności producentów i organizacjom samorządu gospodarczego (nieodpłatnie).
"Uszczelnienie" systemu wystawiania dokumentów DPR i EDPR
Dokumenty DPR i EDPR będą wydawane również przez dyrektora IOŚ-PIB – na wniosek przedsiębiorcy prowadzącego recykling, eksportującego lub dokonującego wewnątrzwspólnotowej dostawy odpadów opakowaniowych w celu ich recyklingu.
Taki wniosek przedsiębiorca będzie mógł złożyć w niemal dowolnym terminie, ale – co jest bardzo ważną regulacją – złożenie wniosku będzie musiał poprzedzić audyt. Taka kontrola ma potwierdzać zgodność informacji zawartych we wniosku ze stanem faktycznym. Za audyt zapłaci wnioskujący, ale zostanie dopuszczona możliwość, aby ten wniosek był tylko jeden dla wszystkich wystawianych w ciągu roku dokumentów.
Organizacje odpowiedzialności producentów
Organizacje odzysku opakowań, wskutek nowelizacji ustawy, mają przekształcić się w organizacje odpowiedzialności producentów. Jeśli wprowadzający do obrotu produkty w opakowaniach nie będzie mógł lub chciał realizować wszystkich swoich obowiązków ustawowych we własnym zakresie, będzie mógł podpisać umowę z taką organizacją, która się tym zajmie w jego imieniu.
W nowelizacji ustawy określono precyzyjnie zadania i obowiązki nowych organizacji. Przede wszystkim to organizacja będzie ustalać z wprowadzającym produkty stawki wynagrodzenia za poszczególne rodzaje opakowań. Środki te będą musiały być przeznaczone na zbieranie i recykling odpadów oraz prowadzenie działalności, a z ewentualnych osiąganych zysków 10% trafi na rachunek NFOŚiGW.
Minimalne stawki za poszczególne rodzaje opakowań zostaną odgórnie ustalone.
Dodatkowo organizacje odpowiedzialności producentów będą musiały dysponować kapitałem zakładowym nie mniejszym niż 5 milionów złotych oraz uzyskać zgodę na prowadzenie działalności od ministra właściwego do spraw klimatu.
Skutki wprowadzenia nowych regulacji
Te nowe, choć już od dłuższego czasu zapowiadane regulacje mają naturalnie na celu zwiększyć odpowiedzialność producentów w zakresie dążenia do zmniejszenia negatywnego wpływu odpadów opakowaniowych na środowisko.
Mają też służyć społeczeństwu!
80% środków z systemu ROP trafi do gmin – szacuje się, że tylko w pierwszym roku obowiązywania ustawy, w 2023 r., będzie to miliard i 375 milionów złotych!
FAQ:
1. Co to jest ROP?
ROP, czyli rozszerzona odpowiedzialność producenta, jest systemem, w którym to podmiot wprowadzający produkty w opakowaniach (z tworzywa sztucznego i innych) ma być odpowiedzialny finansowo i organizacyjnie za zmniejszenie ich negatywnego wpływu na środowisko.
2. Kiedy zmieni się tzw. ustawa o odpadach opakowaniowych?
Nowelizacja tzw. pakietu ROP, czyli przepisów Ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi i innych pokrewnych ustaw, ma wejść w życie 1 stycznia 2023 r.
3. Jak wysoka ma być opłata opakowaniowa?
Wysokość opłaty opakowaniowej będzie ustalał minister właściwy do spraw klimatu na podstawie rodzaju opakowań, możliwości ich recyklingu oraz zawartości materiału pochodzącego z recyklingu, a także analiz dyrektora IOŚ-PIB.