Opłaty za korzystanie ze środowiska muszą uiszczać te firmy i osoby fizyczne, których działalność w negatywny sposób wpływa na przyrodę i ekosystem. Takim oddziaływaniem nazywamy emisję spalin z silników spalinowych czy kotłowni, pobór wód czy odprowadzanie ścieków, a także składowanie odpadów. Zapisy wynikające z ustawy o Prawie ochrony środowiska normują kwestie tego, kto i w jakich okolicznościach jest zobowiązany uiścić opłaty za korzystanie ze środowiska. Poniższy artykuł dotyczy opłat wynikających z ustawy Prawo ochrony środowiska.
Kto jest zobowiązany uiszczać opłatę za korzystanie ze środowiska?
Do ponoszenia opłat zobligowani są przede wszystkim:
- przedsiębiorcy polscy i zagraniczni;
- jednostki organizacyjne, które nie są przedsiębiorstwami, takie jak szkoły, wspólnoty mieszkaniowe, fundacje;
- wykonawcy zawodów medycznych w ramach swojej prywatnej praktyki;
- osoby fizyczne, które nie są przedsiębiorcami, ale korzystają ze środowiska w takim zakresie, w którym wymaga to pozwolenia;
- osoby fizyczne korzystające ze środowiska tylko w zakresie, w jakim korzystanie ze środowiska wymaga pozwolenia;
- jednostki oraz instytucje, które zarządzają infrastrukturą publiczną (drogami, przestrzenią, zielenią miejską);
- hodowcy rolni, którzy zajmują się chowem zwierząt, uprawami rolnymi, ogrodnictwem.
Czym jest opłata środowiskowa?
Opłat za korzystanie ze środowiska jest swego rodzaju rekompensatą za wyrządzoną szkodę dla środowiska naturalnego. Pieniądze w ten sposób pozyskane trafiają na fundusz związany z ochroną środowiska. Te środki materialne wykorzystywane są do działań, które mają na celu zminimalizować powstałe straty w przyrodzie, dlatego służą one za środki np. na budowę oczyszczalni ścieków czy sadzenie nowych drzew. Powstaje swego rodzaju balans - za zniszczenia się płaci, ale opłata ta służy do ochrony środowiska w innym miejscu.
Obowiązek uiszczania opłat podyktowany jest prawnie i jest rodzajem zobowiązania podatkowego. Opłaty środowiskowe ponosi się wtedy, gdy w swojej działalności wykorzystuje się samochody, piece, maszyny spalinowe lub odprowadza się ścieki i inne szkodliwe substancje, które negatywnie wpływają na środowisko. Emitowane zanieczyszczenia podlegają opłacie, co wpływa na wydatki przedsiębiorstwa, a po drugie zwraca uwagę właścicieli firm na ilość i szkodliwość niekorzystnych związków, które są odprowadzane. Taka opłata związana jest z odpowiedzialnością społeczno-przyrodniczą, którą przedsiębiorstwo jest zobowiązane uregulować.
Jakie działania obejmują opłaty środowiskowe?
Informacje o tym, co dokładnie podlega opłacie środowiskowej, znajdują się w ustawie Prawo ochrony środowiska. Jednak, co ważne, z dniem 1 stycznia 2018 roku obowiązek ponoszenia opłat środowiskowych, które wynikają z tej ustawy, dotyczy tylko wprowadzania gazów oraz pyłów do powietrza i składowania odpadów (art. 273).
Opłaty za korzystanie ze środowiska, które dotyczą ścieków do wód i ziemi znajdują się od tego roku w ustawie Prawo wodne oraz rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 22 grudnia 2017 r. w sprawie jednostkowych stawek opłat za usługi wodne oraz rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 13 grudnia 2019r. zmieniające rozporządzenie w sprawie jednostkowych stawek opłat za usługi wodne.
Nie zmienia to jednak faktu, iż opłatom środowiskowym podlega:
- wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza (m.in. silniki spalinowe, maszyny, kotły, chów zwierząt, procesy technologiczne takie jak malowanie, lakierowanie, spawanie itp.);
- składowanie odpadów
i uiszczane są na konto odpowiednich urzędów marszałkowskich.
Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie opłat za korzystanie ze środowiska dokładnie określa ich wysokość, z uwzględnieniem lokalizacji przedsiębiorstwa i ilości oraz jakości odprowadzanych zanieczyszczeń. Dla każdego roku sprawozdawczego w Monitorze Polskim publikowane są wysokości stawek opłat obowiązujące w danym roku.
Warto zaznaczyć, iż opłaty środowiskowe są zobowiązaniem podatkowym, więc za nieuiszczenie opłat w terminie, obowiązują kary i odsetki. Odsetki uiszcza się kiedy opłatę wnosi się po terminie i powinno naliczyć się je samodzielnie, bez wezwania ze strony marszałka.
Obowiązki podmiotów korzystających ze środowiska
Przedsiębiorstwa, które korzystają ze środowiska, zobowiązane są do przedkładania informacji w urzędzie marszałkowskim. Podmiot musi samodzielnie dokonać takich obliczeń i określić wysokość opłat za wprowadzanie gazów czy pyłów do powietrza lub innych zanieczyszczeń. Musi dokonać tego na podstawie wielkości rocznych rzeczywistych emisji, które zostały określone w raporcie składanym do Krajowej bazy o emisjach gazów cieplarnianych i innych substancji. Sprawozdania przekazuje się do urzędu marszałkowskiego końca marca bieżącego roku (np. za rok 2020 do 31 marca 2020 roku). W tym samym terminie uiszcza się ewentualne opłaty.
Sprawozdanie powinno zawierać informacje o:
- ilości oraz rodzaju gazów wprowadzanych do powietrza,
- wielkości emisji gazów cieplarnianych objętych systemem handlu uprawnieniami do emisji i liczbie uprawnień,
- rodzajów i ilości składowanych odpadów.
Od 2019 roku możliwe jest wygenerowanie opłat na podstawie raportu w Krajowej bazie o emisjach gazów cieplarnianych i innych substancji – należy jednak zwrócić uwagę, że konieczne może być uzupełnienie danych takich jak rodzaj pyłów czy wskazanie grup substancji dla niemetanowych lotnych związków organicznych.
Kogo nie dotyczą opłaty środowiskowe?
Nie wszystkie podmioty są zobligowane do uiszczania opłaty za korzystanie ze środowiska. Nie muszą jej opłacać przedsiębiorstwa, w których wprowadzanie gazów do powietrza albo ścieków do wód lub do ziemi jest niskie i w przeliczeniu rocznym nie przekracza określonych kwot. Podmiot nie dokonuje opłat za korzystanie ze środowiska wtedy, gdy:
- roczna wysokość opłat środowiskowych wyliczona dla jednego rodzaju korzystania ze środowiska nie przekracza 800 złotych. Wtedy podmiot nie uiszcza opłat, ale zobowiązany jest do złożenia sprawozdania;
- roczna wysokość takiej opłaty nie przekracza 100 złotych dla jednego rodzaju korzystania ze środowiska, podmiot nie tylko nie musi opłacać należności, ale także nie ma obowiązku przedkładania sprawozdania;
W przypadku, gdy opłata ta nie przekracza 100 złotych, należy wykonywać sprawozdania środowiskowe i zachować. Okazanie takiego sprawozdania może okazać się konieczne w razie ewentualnej kontroli.
Kary za brak opłat środowiskowych
Nieuiszczenie opłat na kwoty, które zostały przedstawione w wysłanym do urzędu sprawozdaniu, związane jest z konsekwencjami egzekucyjnymi. W pierwszej kolejności wezwaniem do zapłaty jest wezwanie, w której określa się ostateczny termin zapłaty. Jeśli takie wezwanie nie poskutkuje spłatą zobowiązań w określonym terminie, to wszczyna się postępowanie egzekucyjne.
W przypadku, kiedy podmiot nie wyliczył opłaty, marszałek województwa wymierza opłatę, w drodze decyzji, na podstawie własnych ustaleń (pomiary organów administracji lub własne podmiotu, dane techniczne i technologiczne) lub wyników kontroli wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska.
Korzystanie ze środowiska w sposób mu zagrażający, każdorazowo dla podmiotu jest obarczone opłatami. Tym sposobem przedsiębiorca dokonuje swego rodzaju zadośćuczynienia na poczet innych działań proekologicznych i takich związanych z ochroną przyrody. Tym sposobem powstaje swego rodzaju bilans przyrodniczy, a dzięki opłatom środowiskowym można dokonywać inne działania zmierzające do ochrony środowiska naturalnego.
Należy także pamiętać, że oprócz opłat za korzystanie ze środowiska wynikających z ustawy Prawo ochrony środowiska, podmioty mogą być zobowiązane do ponoszenia opłat wynikających z ustawy Prawo wodne za:
- wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi (ścieki komunalne, przemysłowe, z chlewni i hodowli, bytowe);
- pobieranie wód powierzchniowych lub podziemnych;
- odprowadzanie wód opadowych lub roztopowych podziemnych.