Inwentaryzacja przyrodnicza jest niezbędna, jeśli dane przedsięwzięcie budowlane obejmuje działania na terenie zielonym. Przed rozpoczęciem planowanych inwestycji, należy zgromadzić wszelkie pozwolenia, dokumenty i dane, które dotyczą realizacji zagospodarowania określonego terenu. Jednym z ważnych elementów pełnej oceny środowiskowej, które trzeba przedłożyć, jest inwentaryzacja przyrodnicza terenu inwestycji wraz z terenami przylegającymi.
Inwentaryzacja przyrodnicza - co to takiego?
Przed rozpoczęciem realizacji inwestycji na danym terenie zielonym, należy często przedstawić raport inwentaryzacji przyrodniczej, który określa, jaka występuje się na nim bioróżnorodność. Inwentaryzacja to spis na podstawie prac terenowych i studialnych podstawowych elementów przyrody znajdujących się na określonym obszarze. Ekspertyza ta uwzględnia głównie przyrodę ożywioną (m.in. faunę, florę, zespoły zbiorowisk roślinnych, ogólny potencjał przyrodniczy analizowanego terenu) Zadaniem osoby przeprowadzającej inwentaryzację, jest zbadanie całego terenu pod względem wartości przyrodniczych. Pozwala to ustalić, czy na obszarze, który jest oddany pod inwestycje, nie występuje chroniona fauna i flora oraz jej potencjalne siedliska. Taka ekspertyza przyrodnicza umożliwia kategoryzowanie terenu oraz planowanie realizacji inwestycji z poszanowaniem zasad ochrony przyrody.
Wykonanie inwentaryzacji przyrodniczej wymagane jest dobrą praktyką przy realizacji każdej inwestycji a w szczególności przy inwestycji wielkoobszarowej np. farmy PV lub inwestycji na terenach chronionych na mocy Ustawy o ochronie przyrody, Zaniechanie lub niepoprawne wykonanie ekspertyzy może mieć swoje konsekwencje w opóźnieniu wydania lub wręcz odmowie wydania decyzji środowiskowej.
Kto może przeprowadzić inwentaryzację elementów przyrodniczych środowiska?
Dokumentacje środowiskowe, raporty oddziaływania na środowisko, inwentaryzacje zieleni, a także inne opinie sporządzane są i wydawane przez specjalistów do spraw środowiskowych oraz ekspertyz przyrodniczych. Podstawą do tego jest ukończenie wyższej uczelni na kierunkach związanych z biologią lub ochroną środowiska. Obecnie zdecydowana większość inwestycji musi być zrealizowana w oparciu o szczegółowe, często techniczne wymogi ochrony środowiska, dlatego rzetelne przygotowanie ekspertyz może okazać się kluczowe w dalszym postępowaniu związanym z prowadzonym przedsięwzięciem.
Poniżej wymieniono przykładowe działania, jakie podejmują eksperci do spraw ochrony środowiska:
- tworzenie inwentaryzacji i waloryzacji przyrodniczych,
- nadzory przyrodnicze przy inwestycjach,
- oceny oddziaływania na środowisko (OOŚ),
- tworzenie wniosków do Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska lub Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska,
- ekspertyzy przyrodnicze,
- ekspertyzy herpetologiczne,
- ekspertyzy teriologiczne,
- ekspertyzy ichtiologiczne,
- ekspertyzy entomologiczne,
- opinie botanika, dendrologa,
- ekspertyzy ornitologiczne,
- ekspertyzy chiropterologiczne,
- wnioski derogacyjne.
Jak przeprowadza się inwentaryzację przyrodniczą?
Inwentaryzacja przyrodnicza musi być dokonana bezpośrednio na wskazanym terenie. Poszczególne etapy należy podzielić na części i okresy uzależnione od fenologii i bytowania inwentaryzowanego elementu przyrodniczego (taxonu) na danym terenie gdyż takie działanie umożliwi sporządzenie ostatecznego raportu zgodnie z ogólnie przyjętą metodyką branżową.
Etapy inwentaryzacji przyrodniczej:
- prace wstępne polegające na ustaleniu granic badanego terenu wraz z niezbędnym buforem,
- zgromadzenie dokumentacji, zapoznanie się z mapami topograficznymi,
- zapoznanie się z tłem historycznym badanego terenu, dostępnymi publikacjami i projektami,
- tworzenie mapy szczegółowej topografii terenu, określenie budowy geologicznej badanego obszaru,
- zaznajomienie się z przyrodą ożywioną i nieożywioną występującą na danym terenie oraz z kategoriami ekosystemów,
- tworzenie kartogramu, zdjęcia fitosocjologicznego
- rozdzielenie inwentaryzacji przyrodniczej na kategorie, co ułatwi sporządzanie raportów końcowych.
Po podzieleniu danego obszaru na części należy umiejscowić w nich odpowiednie gatunki zwierząt i roślin, które występują na terenie. Inwentaryzacji przyrodniczej podlegają m.in. ptaki, ssaki, ryby, płazy, bezkręgowce, porosty, grzyby, siedliska rzeczywiste i potencjalne, roślinność.
- Inwentaryzacja flory - na wstępie przeprowadza się tzw. analizę fitosocjologiczną i tworzy się mapy florystyczne. Inwentaryzacja ta obejmuje ponadto określenie gatunków roślin, które występują na badanym terenie oraz sprawdzenie, czy nie należą one do gatunków chronionych. Na danym obszarze trzeba sprawdzić, czy i jakie występują zbiorowiska leśne (buczyny, bory, łęgi, grądy, olszyny bagienne, zarośla), zbiorowiska nieleśne (torfowiska, murawy, pastwiska, łąki, rośliny wodne i bagienne), a także wszelkie pola i odłogi. Dokonanie inwentaryzacji zbiorowisk roślinnych pozwoli w sposób precyzyjny przeanalizować występowanie gatunków chronionych i tych niepodlegających właściwemu zabezpieczeniu.
- Inwentaryzacja fauny - zdecydowanie trudniej jest przeprowadzić ekspertyzę faunistyczną od tej florystycznej, gdyż wykrycie niektórych gatunków może być trudniejsze, ze względu na to, że do tego spisu zalicza się kręgowce i bezkręgowce. Inwentaryzacja przyrodnicza skupia się wokół gatunków, które łatwo wykryć. Do tych elementów środowiska, które trzeba brać pod uwagę, należą wszystkie ssaki, płazy, gady, ptaki oraz ryby, które żyją na badanym terytorium. Okres inwentaryzacji przyrodniczej gatunków zwierząt powinien przypadać na wczesną wiosnę, ale do osiągnięcia lepszych wyników, a przede wszystkim dostrzeżenia mniejszych gatunków, pomiary należy powtarzać także w innych porach roku.
- Inwentaryzacja przyrody nieożywionej - ekspertyzę przyrodniczą tego typu elementów krajobrazu, najlepiej przeprowadzać w okresie wegetatywnym, czyli wczesną wiosną, kiedy krzewy i drzewa jeszcze nie rozkwitły. Łatwiej jest wtedy dostrzec i przeprowadzić spis przyrody nieożywionej, do której należą skały, naturalne odkrywki geologiczne, wodospady, źródła, koryta rzeczne, kamieniołomy, a także jaskinie.
Czym jest waloryzacja przyrodnicza?
Przeprowadzona inwentaryzacja jest następnie przygotowywana w formie zbiorowej dokumentacji, w której dostępne są wyniki i wnioski z przeprowadzonych działań. Waloryzacja przyrodnicza polega na nadaniu zbadanym obszarom i gatunkom określonej kategorii - według wartości przyrodniczej. Wynika ona z obowiązujących przepisów: ustawy o ochronie przyrody (art. 56 i 83 b) oraz ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (art. 51, 62 a i 66).
Waloryzacja stanowi część ważnego dokumentu, jakim jest raport o oddziaływaniu na środowisko przedsięwzięcia, dlatego musi w niej znaleźć się ocena wpływu inwestycji na poszczególne elementy środowiska naturalnego oraz znajdującej się w nim fauny i flory - zwłaszcza jeśli stanowi ona dobro i jest chroniona prawem. Przeprowadzone metody inwentaryzacji powinny wykazać obszary zagrożenia.
Ile kosztuje inwentaryzacja przyrodnicza?
Ostateczny koszt przeprowadzonych badań w ramach inwentaryzacji określa się w zależności od jej rozmachu i zakresu oraz wielkości analizowanego terenu. Inwentaryzacja przyrodnicza ma również różne poziomy trudności, bo przedmiotem badań mogą być bogate w faunę i florę rozległe tereny, ale także niewielkie połacie ziemi, które można stosunkowo szybko poddać oględzinom. Od tych czynników jest więc uzależniona cena, którą będzie trzeba zapłacić za przeprowadzenie inwentaryzacji. Z tego też powodu ceny ekspertyz wahają się od kilku do nawet kilkudziesięciu tysięcy złotych. Płaci się przede wszystkim za wiedzę osób, które przeprowadzają inwentaryzacje przyrodnicze oraz za czas, jaki trzeba na nią poświęcić. Dobrej i rozległej ekspertyzy nie zamknie się w tydzień - bardzo często jest ona rozłożona na okres kilku, a nawet kilkunastu miesięcy. Czas ten potwierdza tylko, że jest to trudny i niejednokrotnie złożony proces. Na cenę wpływa także kategoria przeprowadzanych inwentaryzacji - czy są one wykonywane dla przedsiębiorców, którzy na danym obszarze chcą zbudować swoją inwestycję, czy dla określenia chronionej fauny i flory.
Inwentaryzacja przyrodnicza musi być ściśle wpisana w planowanie inwestycyjne, a tym samym proces uzyskiwania decyzji środowiskowej i harmonogram prac przygotowawczych do inwestycji – tak aby pogodzić interes Inwestora oraz niezbywalne prawo ochrony bioróżnorodności i cennych gatunków środowiska przyrodniczego.