Koszty energii rosną, nawozy wciąż są drogie, wywóz obornika czy gnojowicy regulują rygorystyczne przepisy, a ich magazynowanie jest kłopotliwe. Wszystkie te problemy jednocześnie rozwiązuje biogazownia rolnicza. Taka inwestycja jest jednak poważnym przedsięwzięciem, które wymaga umiejętnego zaplanowania i dopełnienia licznych formalności. Jak usprawnić proces? I dlaczego warto zainwestować? Podpowiadamy!

Czym jest i jak działa biogazownia rolnicza?

Biogazownia rolnicza jest instalacją z grupy odnawialnych źródeł energii (OZE). Służy do produkcji biogazu rolniczego, który kolejno zamieniany jest na energię elektryczną i ciepło. Biogaz powstaje w procesie fermentacji metanowej z odpadów rolniczych, takich jak:

• gnojowica i obornik;
• kiszonka z roślin energetycznych (m.in. traw, kukurydzy, żyta);
• odpady z przetwórstwa rolno-spożywczego (m.in. wytłoki z owoców i warzyw, wysłodki buraczane).

Biogazownie rolnicze wymagają relatywnie małej powierzchni (przynajmniej względem skali produkcji energii), a składają się z kilku połączonych części:

1. Miejsca przyjmowania odpadów (+ wagi). Magazynowanie powinno być maksymalnie ograniczone, ale do czasowego składowania można wykorzystać m.in. zabezpieczone miejsce na placu/hali, wydzielone zbiorniki lub silosy.
2. Urządzenia do homogenizowania i podawania wsadu do zbiornika fermentacyjnego (oraz urządzenia do sterylizacji, jeśli wykorzystywane są odpady pochodzenia zwierzęcego).
3. Zbiornika fermentacyjnego (komory) lub kilku zbiorników. To tutaj zachodzi proces produkcji biogazu. Odpady są rozkładane przez bakterie (przy określonej temperaturze i wilgotności). W wyniku ich biodegradacji powstaje biogaz rolniczy, którego głównym składnikiem jest metan.
4. Agregatu (silnika) kogeneracyjnego (lub innego urządzenia), w którym magazynowany biogaz jest spalany oraz zamieniany na energię elektryczną i ciepło. Nadwyżki energii przekazuje się do sieci elektrycznej lub magazynuje w bateriach. Większość energii trafia jednak zwykle do sprzedaży – i zapewnia przychód będący głównym zyskiem instalacji. Możliwe jest również (wymaga dodatkowych urządzeń) oczyszczanie biogazu do czystego biometanu, czyli gazu i paliwa o jakości zbliżonej do gazu ziemnego.
5. Zbiornika na poferment, czyli nawóz, który można magazynować w oczekiwaniu na optymalny termin nawożenia upraw lub od razu wykorzystać (nie obejmuje go ustawa o nawozach i nawożeniu).

Jakie korzyści z produkcji biogazu odnosi inwestor?

Biogazownia rolnicza pozwala wyprodukować tanie ciepło i energię elektryczną, a jednocześnie obniżyć koszty magazynowania lub utylizacji odpadów i zamienić je w wartościowy nawóz. Mała biogazownia (cena od miliona złotych) o mocy do 0,5 MW to świetnie rozwiązanie dla właścicieli gospodarstw. Natomiast większa, o mocy 1–2 MW, stanowi już przedsięwzięcie inwestycyjne w sektorze energetycznym – i duży krok do transformacji energetycznej całego regionu.

Tanie ciepło i prąd z odnawialnych źródeł energii

Biogazownia rolnicza, podobnie jak farma fotowoltaiczna, może mieć różną moc. Mała, do 0,5 MW, jest głównie rozwiązaniem dla właścicieli gospodarstw (zwłaszcza hodowców trzody chlewnej czy bydła) – może zasilać gospodarstwo w ciepło i prąd oraz zapewniać dodatkowe dochodu ze sprzedaży nadwyżki energii do sieci. W porównaniu z panelami fotowoltaicznymi biogazownię wyróżnia znacznie wyższa sprawność energetyczna (średnio 97% w stosunku do 22%¹).

Biogazownia o mocy 1 MW produkuje średnio ok. 8,75 GWh energii elektrycznej i ok. 8,83 GWh ciepła rocznie, co pozwala już na zasilanie ponad 20 tysięcy gospodarstw². Samo funkcjonowanie biogazowni zużywa małą część generowanej energii. Jednym z najwyższych kosztów stałych może być wówczas pozyskanie odpadów, ale zyski generuje również sprzedaż wartościowego nawozu. Potencjał inwestycyjny jest więc duży.

Tańsza utylizacja odpadów organicznych i niższe koszty nawożenia

Dla właściciela gospodarstwa budowa biogazowni oznacza także znacznie większe korzyści z zarządzania odpadami naturalnymi. Sprzedaż lub wykorzystanie obornika czy gnojowicy bywają problematyczne – lwią część zarobku pochłania wywóz, a nawożenie jest obwarowane rygorystycznymi przepisami.

W biogazowni, poza ciepłem i prądem, powstaje również wartościowy nawóz z wysoką zawartością łatwo przyswajalnych składników odżywczych. Jest on pozbawiony chwastów i patogenów, nie wydziela nieprzyjemnego zapachu i można go używać przez cały rok. Według wielu ekspertów poferment ma większy potencjał niż gnojowica czy obornik.

Transformacja energetyczna całego regionu

Wreszcie budowa biogazowni przyczynia się również do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych i zależności od paliw kopalnych (a zatem zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego). Inwestycja jest korzystna dla gospodarstw rolnych i całej gospodarki, a jednocześnie sprzyja też ochronie środowiska.

Na biogazowniach korzystają zwłaszcza okoliczni mieszkańcy (lub całe gminy), którzy zyskują tanie ciepło do ogrzewania domów, zakładów czy budynków publicznych. Dobrym tego przykładem jest biogazownia w Michałowie, która zasila m.in. szkoły, ratusz, przychodnię czy pływalnię. Ta ostatnia dzięki współpracy z biogazownią obniżyła koszty ogrzewania aż o 40%³.

Biogazownia z modułem oczyszczającym, czyli biometanownia

Jeżeli w biogazowni zostanie wdrożony dodatkowy moduł oczyszczający, to instalacja zamienia się w biometanownię: „fabrykę” czystego metanu, którego sprzedaż stanowi kolejne źródło zysków inwestycji. Metan można np. kierować do sieci gazowej, sprężać do zbiorników lub skraplać do postaci paliwa. W ostatnim przypadku powstaje bio-LNG: zamiennik konwencjonalnego paliwa, tyle że o zerowej emisji dwutlenku węgla, który może znacznie zmniejszyć ślad węglowy gospodarstwa czy firmy.

Oczyszczanie biogazu polega na oddzieleniu od metanu dwutlenku węgla; służą do tego zwykle specjalne membrany lub płuczki. Oddzielony dwutlenek węgla również nie stanowi odpadu. Można go z powodzeniem wykorzystać m.in. w hodowli roślin lub sprzedać przemysłowi chemicznemu czy spożywczemu.

Jak przebiega inwestycja w biogazownię rolniczą?

Biogazownie rolnicze o mocy powyżej 0,5 MW (czyli większość budowanych) są kwalifikowane jako przedsięwzięcia mogące znacząco oddziaływać na środowisko – ich budowa wymaga więc uzyskania stosownych decyzji administracyjnych. Jednocześnie w 2023 r. rząd ułatwił procedury inwestycyjne w zakresie biogazowni rolniczych, ponadto inwestorzy mogą skorzystać z dofinansowań w ramach różnych programów rządowych.

Warunki wpisu do rejestru wytwórców biogazu rolniczego

We wrześniu 2023 r. Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa zaktualizował „Warunki uzyskania wpisu do rejestru wytwórców biogazu rolniczego oraz zasady wykonywania działalności objętej wpisem” (zgodnie z ustawą z dnia 13 lipca 2023 r. o ułatwieniach w przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie biogazowni rolniczych, a także ich funkcjonowaniu).

Zmiany objęły m.in.:

• sprawniejszy tryb wydawania warunków przyłączenia biogazowni do sieci;
• zwolnienie z obowiązku zmiany przeznaczenia gruntów i ich wyłączenia dla biogazowni w gospodarstwach rolnych na powierzchni do 1 ha;
• dopuszczenie lokalizacji biogazowni rolniczych na gruntach należących do zakładu przetwórstwa rolno-spożywczego, gdy ustalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego przewidują możliwość lokalizacji zabudowy związanej z rolnictwem, produkcją, usługami, lub magazynowaniem, a powierzchnia gruntów pod biogazownię jest mniejsza niż 1 ha;
• szczególny tryb lokalizacji biogazowni o mocy powyżej 1 MW – uchwałą lokalizacyjną rady gminy;
• wyłączenie określonych rodzajów biomasy spod restrykcyjnych przepisów odpadowych;
• łatwiejsze zagospodarowanie produktu pofermentacyjnego jako nawozu.

Uzyskanie stosownych decyzji środowiskowych

Przed budową biogazowni rolniczej o mocy powyżej 0,5 MW inwestor musi uzyskać decyzję środowiskową, a w jej ramach zwykle również sporządzić Kartę informacyjną przedsięwzięcia i/lub Raport oddziaływania na środowisko. Taki dokument powinien zawierać m.in. opis stanu środowiska naturalnego na danym terenie, a także wskazywać trzy warianty realizacji przedsięwzięcia (wybrany, racjonalny alternatywny i najkorzystniejszy dla środowiska), wraz z uzasadnieniem. Decyzja środowiskowa jest wiążąca w całym procesie inwestycyjnym i wpływa na późniejsze pozwolenie na budowę czy decyzję o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. Biogazownie na etapie operacyjnym wymagają dodatkowo uzyskania innych zezwoleń, m.in. na gospodarowanie odpadami, emisję do powietrza lub ścieków. Jeżeli funkcjonowanie biogazowni będzie się wiązało z przetwarzaniem powyżej 10 ton ubocznych produktów pochodzenia zwierzęcego (UPPZ) lub 100 ton innych odpadów na dobę, to musi ona już uzyskać pozwolenie zintegrowane, które zastąpi decyzje sektorowe. We wniosku o wydanie pozwolenia należy opisać całościowe podejście inwestora do kwestii ochrony środowiska wraz z zastosowaniem BAT (najlepszych dostępnych technik).

W obu przypadkach już na etapie planowania inwestycji należy więc wdrożyć zarządzanie ryzykiem ekologicznym – tak ukształtować, przedsięwzięcie, aby zredukować potencjalne szkody środowiskowe.

Inwestycja w zieloną energię może się więc wiązać ze skomplikowanymi procedurami formalnymi: przedłużyć się lub już na starcie zakończyć fiaskiem. Uniknąć tego pozwoli współpraca z doświadczoną firmą konsultingową np. Eko-Projekt. W ramach naszej działalności pomagamy ocenić inwestycję pod kątem wpływu na środowisko, doradzić odpowiednie działania oraz w imieniu inwestora uzyskujemy wymagane decyzje środowiskowe. Oferujemy także stały nadzór w zakresie wypełniania przepisów środowiskowych i wsparcie w dostosowywaniu się do zmian prawnych. Zapraszamy!

Dofinansowanie biogazowni rolniczej

Inwestujący w produkcję biogazu mogą uzyskać dofinansowanie w ramach różnych programów rządowych; trzy największe to „Agroenergia”, „Energia dla Wsi” i WPR (Wspólna Polityka Rolna) 2023–2027. Pomoc obejmuje m.in. bezzwrotne dotacje (do biogazowni, ale także magazynów energii), pożyczki nawet do 100% kosztów kwalifikowanych oraz refundacje. Aby skorzystać z pomocy, należy jednak spełnić różne warunki – warto skorzystać z konsultacji i wsparcia firm specjalizujących się w pozyskiwaniu dofinansowań.

Budowa biogazowni rolniczej

Dużym ułatwieniem dla inwestora jest również możliwość skorzystania z usług firm, które wyspecjalizowały się w realizacji biogazowni. Na polskim rynku działają już kompleksowi wykonawcy, którzy oferują budowę biogazowni rolniczej „pod klucz” i od projektu (łącznie z zaprojektowaniem i wykonaniem przyłączy oraz dopełnieniem formalności z dostawcami energii i Urzędem Regulacji Energetyki). Niektóre z takich firm zapewniają dodatkowo usługi serwisowania, łącznie z nadzorem nad procesami fermentacji i pomiarami wydajności produkcji biogazu.

FAQ:

1. Jak działa biogazownia rolnicza?

Biogazownie rolnicze to instalacje, w których biogaz jest produkowany w wyniku fermentacji i biodegradacji odpadów z gospodarstwa, takich jak gnojowica, obornik czy kiszonki.

2. Gdzie powstają biogazownie?

Biogazownie powstają w różnych miejscach najczęściej na obszarach wiejskich i przemysłowych, m.in. w gospodarstwach rolnych i zakładach przetwórstwa rolno-spożywczego, oczyszczalniach ścieków czy na terenach składowania odpadów.

3. Ile kosztuje mała biogazownia?

Cena małej biogazowni (do 0,5 MW) wynosi od miliona do kilku milionów złotych (zależnie od mocy, skali, rozwiązań technologicznych). Inwestor może się starać o dofinansowanie budowy instalacji w ramach projektów rządowych.

Źródła: